Belirli bir amaç için bakılan
atların beslenmesinde enerji ihtiyacı en önemli kriterlerden biridir. At yemlenmesinde sadece tane yem
kullanılmasının başlıca sebeplerinden biri de tanelerde bulunan nişastanın
enerji kaynağı olarak birinci sırayı almasıdır. Tane yemlerdeki nişasta ince
bağırsaktaki enzimler tarafından sindirilerek açığa çıkar. Yemlemede
kullanılabilecek yulaf, arpa, buğday, mısır, çavdar gibi tane yemler arasından
yulaf genel olarak atın besin ihtiyaçlarının karşılaması bakımından en uygun
sayılabilecek besin maddesidir. Buna rağmen yulaf tek başına enerji/ protein
ihtiyacını tamamen karşılayamayacağı gibi vitamin ve mineral bakımından da
yetersizdir.
Tane yemlerdeki nişastanın sindirilerek açığa çıkması
nişastanın tanenin içinde paketlenme şekli sebebi ile kolay bir işlem değildir.
Basit bir anlatımla nişasta; pek çok glukoz molekülünün bir araya gelip nişasta
granülleri ile sarılarak protein matrixisinin içine gömülmüş haldedir.
Gerek enerji gerekse diğer besin
değerleri bakımından tane yemlerin tek başlarına yetersiz olması, ayrıca tane
yemlerin fizyolojik yapıları bakımından atın sindirim sistemi tarafından
enzimatik faaliyetlerle de olsa tam ve sağlıklı bir şekilde sindirilmeleri çiğ
halde iken mümkün değildir. Tam da bu nedenle tane yemlerin işlemden
geçirilmesi düşünülmüştür. İnsanlar
için üretilen hazır fast-food yiyeceklerden farklı olarak- ki bu yiyecekler
tamamen zaman kazanma amacıyla üretilmektedirler. Hazır at yemleri tamamı ile uzmanlar tarafından formüle edilerek
atların daha sağlıklı ve dengeli beslenmesi için hazır yem şeklinde üretilmeye
başlanmıştır.
Geleneksel olarak tane yemlerin
sindiriminin kolaylaşması için insanlar bu yem maddelerini kırmayı veya ezmeyi
denemiş ve bu şekilde atlarını beslemeyi uygun görmüşlerdir. Aslında bu işlem
yemin atın ağzında çiğnenmesi işleminden çokta farklı olmayıp belki de sadece
dişleri artık işlevini yeterince görmeyen yaşlı atlar için faydalı olmaktadır.
Öte yandan yemlerin kırılıp
ezilmesi sonucunda ortam koşullarına dayanıklılıkları azalacak ve saklanması
zorlaşacaktır. Zira bu şekilde nişasta ihtiva eden parçalanmış gıdalar bozulup
küflenmeye hatta içlerinde mikotoksin dediğimiz mikroorganizmalar oluşacak ve
atlar için zehirli olabilecek toksinlerin üremesine müsait olacaklardır.
Başlangıçta da dediğimiz gibi, tek
bir tahılın belirli amaçlar için beslenen atların (performans, yetiştiricilik
veya büyümekte olan taylar) besinsel ihtiyaçlarını karşılayamayacağı bilinse
bile elbette herkes tane yemleri belirli oranlarda karıştırmak sürati ile
atı/atları için bir yem rasyonuoluşturabilir. Buradan alınacak sonuç elbette ki yem karışımını hazırlayan
kişinin at beslenmesi ile ilgili bilgisi ile sınırlı kalacaktır. Bu nedenle
tane yem karışımının hazırlanmasında bir uzmana danışmak ve yardım almak şart
olacaktır. Yine de bu karışım olarak hazırlanan tahılların çiğ yani herhangi
bir "ısı işleminden” geçemeden atın sindirim sistemi tarafından tam olarak
sindirileceğini düşünmek fazla iyimser olmayı gerektirir. Bilindiği gibi tane
yemlerdeki nişasta ve proteinleri bir kılıf tarafından sarılmış olup enzimatik
yolla bile açığa çıkartılması zordur. Bu nedenledir ki pek çok zaman at
dışkılarında tane yemler bütün olarak görülmektedir. Buradaki en önemli yanılgı
yemlerin kırılarak verildiğinde ve dışkıda tane yemlerin görülmemesi durumunda
yemin sindirildiğini düşünmek olacaktır.
Hazır at yemleri peletleme veya kuru ya da nemli pişirme teknikleri
kullanılarak, uzmanlar tarafından formüle edilmiş tane ve kaba yemlerin,
gerekli vitamin ve mineral kaynakların da eklenmesi ile oluşturulan, atların
sindirim sisteminin fizyolojik özelliklerine uygun biçimde ve sindirilme
kapasiteleri arttırmak amacı ile hazırlanırlar. Isı işleminin yanında yemin
sindirimini arttırmak amacı ile bazı yemlere” canlı ve ya cansız mayalar” da katılmakta ve hatta atın bir şekilde
sindirim sistemine alacağı toksinlerin zararından kurtulmak amacı ile "toksin bağlayıcı”da
kullanılmaktadır. Bu amaçla pazarda
değişik tekniklerle hazırlanmış, içerikleri farklı yemler bulunmaktadır.
Mikronizasyon yöntemi ile hazır
at yemlerinde kullanılan tahıllar kuru ısıtmaya tabi tutulurlar. Yapılan
çalışmalar yulaf ve arpanın bu yöntem ile pişirilmesinin proteinden yararlanmayı %1-2
oranında arttırdığını göstermiştir. Burada yapılan ısı işlemi doğal sindirim
enzimi gibi çalışarak taneyi jelatinize etmek sureti ile nişasta ve protein
partiküllerini parçalar ve enerjinin ince bağırsakta emilimi için besini uygun
hale getirir.
Atın beslenmesi için hazırlanan hazır at yemleri, ihtiyaçları
karşılamak üzere belirlenen yem maddelerinin uygun yöntem ile sindirilme
kapasitelerini arttırmak sureti ile yemden yararlanmayı arttırmak amacı ile
hazırlanırlar. Yemden yararlanmanın artması ile birlikte ata verilmesi gereken
tane konsantre yem miktarı azalmakta ayrıca içine katılmış katkı maddeleri,
vitamin ve mineraller ile tam bir rasyon olma özelliği taşırlar. Unutmamak
gerekir ki hazır at yemin bir başka
en önemli özelliği ise üzerlerinde üretim ve son kullanma tarihleri yazmasıdır
ki bu atımıza veriyor olduğumuz yem maddesinin güvenilirliğinin bir ölçüsüdür.
