At, doğasında otcul bir hayvan olup temel
gıdası kaba yemdir. Kaba yemlerin bulunurluğu ve kalitesi oldukça değişken
olduğundan ve aynı zamanda atların antrenmanlarına göre gereksinimleri
değişiklik gösterdiğinden kaba yemler genel olarak yetersiz kalmaktadır.
Peki atı nasıl
beslemek gerekir? Rasyon hazırlanırken nelere dikkat etmeliyiz? Kaba yemleri
tahıl ve vitaminler ile nasıl destekleyebiliriz?
Atların rasyonları hazırlanırken dikkat
edilmesi gereken unsurların başında rasyonun besin değerleri açısından dengesi
gelir. Bir rasyon enerji, protein, vitamin mineral açısından dengeli ve
ihtiyaçları karşılayacak şekilde hazırlanmalıdır. Besin değeri kadar rasyonun
yapısı, sindirilebilirliği ve lif oranı da son derece önemlidir. Her canlı gibi
atların da daha kolay sindirebildiği ve daha fazla yararlanabildiği besin
kaynağı vardır.
Atların temel besin kaynakları kaba yemler
olduğuna ve sindirim için vazgeçilmez bir öğe olduğuna göre alınacak kaba yemin
kalitesi ve tazeliği rasyonun geri kalanını belirlemekte yol gösterici
olacaktır. Kaba yem alırken mümkün
olduğu koşullarda laboratuvar analizine başvurmanız, tedarikçiniz temin etmiyor
ise kendiniz yaptırmanızı tavsiye ederiz.
Kaba yemin kalitesinin ve besin
değerlerinin tayininden sonra atların ihtiyaçlarından ihtiyacı eksik kalan kısım,
tahıllar (enerji), yağlı tohumlar (enerji + protein), yem takviyeleri
(vit+mineral) veya atları için özellikle
hazırlanmış tam at yemleri ile tamamlanabilir.
Rasyona eklenecek olan her üründe olduğu
gibi tahılları da alırken kalite kontrol testlerine tabi tutulması tavsiye
edilir. Tahılların nişasta oranları ve hektolitreleri bakılması gereken ilk
değerlerin arasında gelir. Tahıllarda küf veya kızışma olmaması şarttır.
Enerji kaynağı
olan tahılların hepsini ezme şeklinde dağıtmak mümkündür. Ülkemizde yaygın olan
ezme işlemi sindirimi kolaylaştırması açısından faydalı olsa da tahılları daha
tozlu bir halde getirdiği için tercih edilmeyebilir.
Tahılların
sindirilebilirliği arttırmak isteniyorsa flake şeklinde olması (pişirme+ezme),
tercih edilmelidir. Bu sistem aynı anda antinutrisyonel faktörlerin
bastırılmasını ve tahılların daha iyi biçimde sindirilmesini sağlamaktadır(at
nişastayı zor sindirmektedir zira amilaz üretmektedir).
Tahılların
proteince fakir olmalarından dolayı bilhassa büyümekte olan taylar ve hamilelik
sonundaki ve sonrasında emzirme evresindeki damızlık kısraklar için at
tarafından sindirilebilir azotlu madde (protein) katkısı yapmak zaruridir.
Rasyondaki protein ve enerji dengesinin sağlanmaması atların gelişimini
etkileyeceği gibi, protein eksiği kas yapısının potansiyeli kadar oluşmamasına,
fazla enerji ise ekstra kiloya sebebiyet verecektir.
Tahıllar ve protein
kaynakları ile rasyonun enerji ve protein dengesi oluşturulduktan, vitamin ve mineral
ihtiyaçları hesaplandıktan ve rasyondaki Ca/P oranındaki denge gibi
parametreler bakıldıktan sonra gerekli görüldüğü kadar vitamin ve mineral
içeren yem katkı maddeleri ile tamamlanmalıdır. Vitamin ve mineraller, üreme ve
kas gelişimi gibi konularda önemli rol oynar. Ca/P kemik eklemleri bozukluklarının oluşmaması
için mutlaka dengelenmelidir.
Protein, vitamin
ve minerallerin karşılanması konusunda Balancer (dengeleyici) yemler de bir
alternatiftir. Bu yemler protein ve vitamin mineral olarak yoğun konsantre
olduklarından dolayı az bir miktar ile rasyonu kolayca dengeleyebilirler.
Rasyonda kaba yemlerin dengelenmesi için en
kolay seçenek ise tam at yemlerin kullanılmasıdır. Bu yemlerde kullanılan ham maddelerin
üretici fabrikalar tarafından kalite kontrolü yapıldığı gibi içerdikleri
ham maddelerin listesi ve toplam besin değerleri etiketlerinin üzerinde yazılı
biçimde paketlenirler.
At yemleri kaba yemleri dengelemek için
gerekli tüm enerji, protein ve vitamin mineral gereksinimlerini karşılayacak şekilde hazırlanırlar. Çiftlikteki kaba yem kalitesine ve atların kilo ve idman
yoğunluklarına göre miktarı ayarlanabilen at yemleri çiftlikteki iş yükünü
azaltır ve rasyonu hazırlarken ölçüm kolaylığı sağlar, insan hata payını
azaltır.
Tam yemlerde dikkat edilmesi gereken
özellikler arasında üretim tarihi, besin değerleri ve kullanılan ham maddeler
vardır. Tam yemlerin depolanması da tahıl ve hububatlar gibi karanlık, serin ve
kuru bir ortamda olmalıdır. Çiftlikte bulunabilecek kemirgen ve haşerelerde
uzak, korunaklı bir ortamda tutulmalıdır.
Günümüzde yerli ve ithal olarak çok çeşitli
tam at yemi bulmak mümkündür. Çiftlikteki kaba yemlere ve atlarınızı ihtiyaçlarınıza
göre bu yemlerden seçim yapabilirsiniz. Rasyon hazırlarken ve yem seçimin
yaparken bir besleme uzmanına danışmanızda fayda olacaktır.
Atlarınıza verdiğiniz tüm yemler taze
olmalıdır. Buna tam yemlerin ambalajları üzerindeki üretim tarihlerine bakarak
emin olabilirsiniz. Satın alma yaparken tercihen bir aylık tüketiminizi almanızı tavsiye ederiz. Böylece yemleriniz her zaman taze olduğundan emin
olabilirsiniz. İlk gelen yemin ilk kullanılması da deponuzda ki yemleri taze
kalmasına yardımcı olur.
Son olarak tam yemlerin etiketi üzerinde
bulabileceğiniz içerikler kısmından üretimde kullanılan ham maddeleri
bulabilirsiniz. Kullanılan ham maddelerin atlar için uygun olması ve atların en
kolay şekilde sindirip faydalandıkları cinsten olması yemin kalitesini ve
performansını arttırır.
Kullanmayı seçtiğiniz besleme sistemi ve
rasyonu her ne olursa olsun dikkat edilmesi gereken önemli unsurların başında
besleme miktarları ve aralıkları yer alır. Atlar günde 2 yada 3 öğün şekline
beslenmelidir. Yemlemelerin arasında en az 3 saat olmalıdır. Böylece gün boyu
düzenli gıda alımı gerçekleşir, sindirim sistemi desteklenir. Bu öğünlerde
verilen yem miktarı 3 ila 4 litre arasında olması tercih edilir. Tercihen en
önce su sonra kaba yem ve en son tam yem veya balancerler verilmelidir.
Bu şekilde beslenen atlar, sağlıklı bir
sindirim sistemine sahip olur, mide asidi dengelenir ve düzenli gelişim
gösterir.